Những bài trích đăng sau đây chỉ với tinh thần học hỏi. Xin các bậc Thầy niệm tình bỏ qua. Trân trọng cám ơn

Có hai kiểu quạt các họa sĩ Trung Quốc (TQ) thường chọn để vẽ lên là kiểu quạt gập, thường được gọi là quạt giao thủ (hai đầu gặp nhau khi được gập lại), xuất hiện từ đời Tống (960-1279) và rất được ưa chuộng vào đời Minh (1368-1644), và kiểu quạt tròn, xuất hiện từ rất lâu trước kiểu quạt gập, mang hình mặt trăng đầy, hàm chứa ý nghĩa đoàn tụ, hạnh phúc.
Cả hai kiểu quạt đều rất thịnh hành vào đời Hán (202 trước Công nguyên – 204 sau Công nguyên). Những chiếc quạt rất công phu có mặt quạt bằng lụa trắng làm tại tỉnh Sơn Đông, phía đông TQ, và phần sườn được khắc chạm trên tre lấy tận tỉnh Hồ Nam, miền trung TQ.

Tranh trên quạt gập "Hoa đào"

Quạt được trang trí trên cả hai mặt với các hình họa, bài thơ hoặc thư pháp. Những chiếc quạt mang hình họa hoặc bút tự theo lối thư pháp của các họa sĩ danh tiếng được giữ làm của quý trong nhà.
Ngoài chức năng làm mát cho người, chiếc quạt còn là một biểu tượng phô bày địa vị và trình độ thẩm mỹ. Các bậc thức giả phe phẩy chiếc quạt tỏ ra thanh lịch khi họ mần thơ hoặc khi lim dim rặn tư tưởng lớn. Khi không dùng đến, quý ông dấu quạt trong tay áo hoặc dắt lưng. Các bà các cô hoàng gia thế tộc cắp quạt tròn mặt lụa hoặc vải quý để phô phang dáng đẹp nét duyên. Mỗi khi giao diện kẻ lạ khác phái, các bà dụng quạt che hồng diện. Dần dà chiếc quạt được thêm một mớ tháp tùng: túi chứa quạt, dây đeo quạt, hộp chứa quạt.
Chiếc quạt TQ đã đi ra khỏi ranh giới đất nước, sang các quốc gia khác, đặc biệt vào lĩnh vực thời trang châu Âu.

Tranh trên quạt gập "Hoa mai"

Ngoài giá trị thẩm mỹ, treo tranh quạt còn nhằm một ý nghĩa sâu sắc, kín đáo mà thường người Việt ít quan tâm tìm hiểu, có lẽ do đó mà thuật chơi tranh quạt chưa phát triển thành «mốt».

Tranh quạt là bắt nguồn từ Trung Quốc. Tiếng Hán, quạt là phiến, giọng Bắc Kinh đọc là sán [shàn], hoàn toàn đồng âm với từ thiện. Thiện tức là thiện hảo, tốt lành. Treo quạt trong nhà là mong ước cho mình mọi sự tốt lành. Tặng ai tranh quạt là cầu chúc gia đình người ấy những điều thiện hảo.

Bản thân chiếc quạt đã là một nguyện ước, một lời chúc nhưng họa phẩm trang nhã trên quạt ngoài công dụng trang trí lại còn là một lời chúc khác. Chẳng hạn:

Vẽ quả đào, ngụ ý chúc thọ; có câu Đào hiến thiên xuân (đào đem tặng, tăng thêm ngàn tuổi). Vẽ trái lựu đã bóc một bên vỏ, phô bày nhiều hạt nhỏ, là chúc gia tộc có con cháu nối dòng đông đúc, do câu Lựu khai bách tử (lựu nở trăm hạt) và bách tử cũng ám chỉ trăm con (!). Vẽ cành tùng và chim hạc, cũng là chúc thọ, vì tùng và hạc đều sống lâu (Tùng hạc diên niên: tùng hạc kéo dài tuổi). Vẽ hoa mẫu đơn tượng trưng phú quý, hoa cúc, hoa sen tượng trưng cho bền vững, lâu dài. Vẽ cá là chúc dư dật, sung túc vì ngư (cá) và dư (dư dật) đều đọc là dủy [yú]...

Kết hợp tranh thủy mặc với quạt chính là nghệ thuật dùng một vật và hình ảnh cụ thể để diễn tả một lời cầu chúc tốt lành, căn cứ trên những từ có âm đọc na ná nhau. ●